Światowy Dzień Organizacji Pozarządowych został ustanowiony 17 kwietnia 2010 roku przez Bałtyckie Forum Organizacji Pozarządowych. Dzień ten ma na celu podkreślenie roli i znaczenia tych podmiotow w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym na całym świecie. Z okazji tego święta przyjrzyjmy się temu czym są organizacje pozarządowe, dlaczego możliwość ich tworzenia została uwzględniona przez ustawodawcę oraz jaką mają rolę.
Definicja organizacji pozarządowych znajduje się w Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. 03.96.873). Według tej ustaw organizacjami pozarządowymi są:
- niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu ustawy o finansach publicznych,
- niedziałające w celu osiągnięcia zysku
– osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4. (art. 3 ust 2).
Istotne są zatem dwie rzeczy. Po pierwsze organizacje pozarządowe nie mogą działać w celu osiągnięcia zysku (nie są podmiotami z działalnością czysto komercyjną). Nie jest to ich główny cel działalności. Oczywiście zdarza się tak, że generują zyski – ale nie jest to podstawowym celem ich działania – a osiągane zyski są przeznaczane na cele statutowe. Po drugie organizacje te nie mogą być m.in. organami władzy publicznej, jednostkami samorządu terytorialnego, jednostkami budżetowymi, uczelniami wyższymi czy innymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi utworzonymi na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych (więcej: art. 9, ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 o finansach publicznych).
Najpopularniejszymi organizacjami pozarządowymi są stowarzyszenia i fundacje, ale są to również takie podmioty jak koła gospodyń wiejskich czy organizacje studenckie.
Organizacje pozarządowe są wyrazem oddolnej inicjatywy społecznej, która została w pewien sposób sformalizowana. Podmioty te nazywane są często III sektorem (I sektor publiczny, II przedsiębiorstw) i pomimo tego, że są niezależne od sektora publicznego to realizują jego działania. Innymi słowy: sektor publiczny zleca organizacjom pozarządowym działania (które sam powinien realizować) i je finansuje. Jak wiemy nie wszystkie podmioty wykonują takie zadania, potocznie zwane projektami. Jednak w dalszym ciągu realizują działania publiczne, czyli działają tam gdzie „państwo” niedomaga, nie ma możliwości czy nie wie o problemie. Tam właśnie działa III sektor. Swoje funkcjonowanie taki podmiot finansuje wówczas z darowizn, składek czy działalności gospodarczej.
Bardzo często organizacje pozarządowe powstają w wyniku zaangażowanie kilku osób, które zauważyły problem, często ten problem dotyczył ich samych. Początkowo działają nieformalnie, ale wraz ze wzrostem skali działania podejmują decyzję o nadaniu swojej aktywności pewnych ram prawnych. Zakres i tematyka działań mogą być bardzo szerokie: pomoc społeczna, ochrona zdrowia, aktywizacja społeczności lokalnych, walka o prawa zwierząt, edukacja i wychowania, kultura i sztuka, a także wiele innych. Zatem tam gdzie jest nierozwiązany problem lub jest potrzeba tam jest miejsce dla organizacji pozarządowych. Bardzo często takie organizacje wybierają sobie jedną główną misję, np. Fundacja Rodzić Po Ludzku (https://rodzicpoludzku.pl/) działa, aby ciąża, poród i macierzyństwo było dobrym doświadczeniem dla każdej kobiety, a z tą misją związanych jest kilka celów np. edukacja dotycząca praw kobiet czy działania rzecznicze w szpitalach. Głównym problemem jest tu niewłaściwe traktowanie kobiet w ciąży, podczas porodu i połogu. Fundacja Rodzić Po Ludzku chce to zmienić. Natomiast nasza Fundacja, Fundacja „Siłą Rzeczy” działa w celu promocji drugiego życia rzeczy, wsparcia osób w kryzysach, a także pomocy porzuconym zwierzętom. Uważamy, że obecne działania (samorządu, innych organizacji) w tym zakresie są niewystarczające, dlatego chcemy pomagać i być aktywni właśnie w tych obszarach. To jest nasz kawałek świata, który chcemy zmienić na lepsze.
